Władze lokalne w Polsce – cz. II

Do władz gminnych zaliczamy: referendum gminne, radę gminy oraz zarząd gminy.
W referendum gminnym uczestniczyć mogą wszyscy mieszkańcy danej gminy, posiadający prawo wybierania rady. Wśród referendów gminnych wyróżniamy referenda obligatoryjne i fakultatywne. Referendum obligatoryjne przeprowadza się w sprawach opodatkowania mieszkańców na cele publiczne oraz odwołania rady gminy przed upływem kadencji. Fakultatywne referendum przeprowadza się w innych ważnych sprawach lokalnych z inicjatywy rady gminy lub na wniosek 1/10 mieszkańców gminy uprawnionych do głosowania. Wynik referendum jest ważny, gdy weźmie w nim udział minimum 30% uprawnionych.

Organem gminy jest rada, a jeśli siedzibą rady gminy jest miasto, nosi ona nazwę rady miejskiej. Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym gminy. Ogólna reguła stanowi, iż do przyjęcia uchwał wystarcza zwykła większość głosów (nie liczy się głosów wstrzymujących się). Bezwzględna większość głosów jest wymagana przy głosowaniu absolutorium dla zarządu gminy oraz głosowaniu wniosku o odwołanie zarządu. Obecność ponad połowy ogólnej liczby radnych (quorum) wymagane jest podczas głosowań. O odwołanie zarządu może wnioskować komisja rewizyjna. Radni obradują na sesjach, na posiedzeniach komisji merytorycznych, a także pełnią dyżury, spotykając się z mieszkańcami. Sesje rady zwołuje jej przewodniczący nie rzadziej niż raz na trzy miesiące. Jedynie cała rada na sesji może stanowić o sprawach gminy. Uchwały rady przyjmuje się w dwóch czytaniach. Na posiedzeniach komisji przeprowadza się pierwsze czytanie projektu uchwały. Drugie czytanie ma miejsce na sesji rady. Rada gminy wybiera spośród siebie przewodniczącego, który nie jest jednak organem gminy. Rola przewodniczącego rady sprowadza się do przewodniczenia obradom i organizowania prac rady. Rada wybiera również od jednego do trzech wiceprzewodniczących – także w głosowaniu tajnym, którzy zastępują w obowiązkach przewodniczącego, tworząc razem z nim tzw. prezydium rady. Rada powołuje komisje stałe i doraźne, ustalając przedmiot ich działania oraz skład osobowy. Plan pracy i sprawozdanie komisji jest przedkładane radzie gminy.

Zarząd gminy jest organem wykonawczym. Od 2002 r. zarząd gminy jest jednoosobowy – jest nim: wójt (w gminach wiejskich), burmistrz (w gminach miejskich) lub prezydent (w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców oraz tych, w których na czele zarządu miasta stał prezydent). Wybrany przez społeczność lokalną wójt, burmistrz i prezydent miasta jest jednoosobowym organem wykonawczym. Ustawa daje możliwość powoływania zastępców – w zależności od wielkości gminy czy miasta. Zarząd gminy (wójt, burmistrz lub prezydent miasta) wykonuje uchwały rady gminy oraz zadania określone przepisami prawa. Należą do nich w szczególności: przygotowywanie projektów uchwał rady gminy, określenie sposobu wykonywania uchwał rady, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie budżetu, zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych, wykonywanie zadań zleconych przez administrację rządową. W realizacji zadań zarząd gminy podlega radzie gminy. Aparatem pomocniczym zarządu gminy jest urząd gminy. Praca urzędu regulowana jest w regulaminie organizacyjnym. Urzędnicy samorządowi wykonują zadania w imieniu i z upoważnieniem zarządu gminy. Zapewniają też obsługę organizacyjną radzie oraz komisjom. Wójt/burmistrz/prezydent miasta jest kierownikiem urzędu gminy i zwierzchnikiem służbowym w stosunku do pracowników urzędu oraz gminnych jednostek organizacyjnych (bez prawa zwalniania, które jest zastrzeżone dla zarządu gminy). Rada gminy (miasta) kontroluje działalność wójta/burmistrza/prezydenta, powołując w tym celu komisję rewizyjną. Podjęcie przez radę uchwały o nieudzieleniu wójtowi/burmistrzowi/prezydentowi absolutorium jest jednoznaczne z podjęciem kroków zmierzających do ich odwołania.

Przejdź do: Władze lokalne w Polsce – cz. III