Władze lokalne w Polsce – cz. III

Do władz powiatu należą: referendum powiatowe, rada powiatu oraz zarząd powiatu.
Referendum powiatowe może mieć charakter obligatoryjny i fakultatywny. Obligatoryjne jest referendum w sprawie odwołania rady powiatu przed upływem kadencji. Z wnioskiem taki musi wystąpić co najmniej 10% mieszkańców uprawnionych do głosowania. Referendum fakultatywne przeprowadza się w każdej sprawie z zakresu właściwości powiatu. Z wnioskiem o przeprowadzenie referendum może wystąpić rada powiatu oraz 10% mieszkańców uprawnionych do głosowania. Referendum jest ważne, gdy weźmie w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania.
Mieszkańcy powiatu tworzą lokalną wspólnotę władzy, której organami są: rada powiatu, kierowana przez przewodniczącego oraz zarząd powiatu, na czele którego stoi starosta, kierujący również urzędem powiatowym. Rada powiatu, tak samo jak rada gminy, jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu. Jej kadencja trwa cztery lata. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie piętnastu w powiatach liczących do 40 tys. mieszkańców oraz po 3 na każde rozpoczęte 20 tysięcy mieszkańców. Radni pochodzą z wyborów powszechnych. Kompetencje rady powiatu zostały przez ustawodawcę określone w podobny sposób jak zadania rady gminy. Rada jest właściwa we wszystkich sprawach z zakresu działania powiatu, o ile ustawy nie wskazują innego organu – ustawodawca powiela tu model ustrojowy gminy. Rada powiatu wybiera (bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby radnych) ze swojego grona przewodniczącego oraz jednego lub dwóch wiceprzewodniczących. Przewodniczący organizuje pracę rady oraz przewodniczy jej obradom. Rada powiatu powołuje ze swojego grona komisje stałe lub doraźne. Komisje podlegają radzie w całym zakresie swojej działalności. Szczególny status posiada komisja rewizyjna. Realizuje ona kompetencje kontrolne rady powiatu, które polegają na kontrolowaniu działalności zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. Komisja rewizyjna opiniuje również wykonanie budżetu powiatu, występuje do rady powiatu z wnioskiem o udzielenie bądź nieudzielenie absolutorium oraz wykonuje inne zdania zlecone przez radę w zakresie kontroli. Rada powiatu obraduje w systemie sesyjnym, na sesjach zwyczajnych i nadzwyczajnych. Uchwały rady powiatu zapadają zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym.
Zarząd powiatu liczy od trzech do pięciu osób. W skład zarządu wchodzą: starosta, jego zastępca oraz pozostali członkowie zarządu. Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu. Starosta nie jest organem powiatu, posiada jednak kompetencje własne. Starosta sprawuje kierownictwo nad starostwem powiatowym i jest zwierzchnikiem służbowym wobec pracowników starostwa, kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz powiatowych służb, inspekcji i straży. Zadania starosty można podzielić na:

• kompetencje przewodniczącego zarządu (organizowanie prac zarządu i starostwa, kierowanie bieżącymi sprawami powiatu, reprezentowanie powiatu na zewnątrz),
• kompetencje wykonywane w zastępstwie zarządu w sprawach niecierpiących zwłoki (w razie zagrożenia interesu publicznego, bezpośredniego zagrożenia zdrowia – mogących spowodować znaczne straty materialne). Starosta nie może jednak wydawać przepisów porządkowych.
• kompetencje własne starosty (wydawanie decyzji w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej, pozostających we właściwości powiatu).

Do władz samorządu województwa należą: referendum wojewódzkie, sejmik województwa oraz zarząd województwa.

Referendum organizuje się na niemal identycznych zasadach jak w samorządzie powiatowym.
Mieszkańcy województwa tworzą regionalną wspólnotę samorządową, na czele której stoi sejmik wojewódzki, kierowany przez przewodniczącego oraz zarząd wojewódzki, kierowany przez marszałka województwa. Sejmik jest organem stanowiącym i kontrolnym, którego kadencja trwa cztery lata. Statut województwa określa przedmiot działania, zakres zadań, zasady dotyczące składu, organizacji wewnętrznej oraz trybu prac komisji. Do sejmiku wchodzą radni wybrani w wyborach powszechnych w liczbie trzydziestu w województwach liczących do 2 milionów mieszkańców oraz po trzech na każde kolejne rozpoczęte 500 tys. mieszkańców. Sejmik podejmuje uchwały zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu jawnym lub jawnym imiennym. Sejmik obraduje w systemie sesyjnym. Pierwszą sesję zwołuje się w ciągu siedmiu dni od ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów do sejmików wojewódzkich na terenie całego kraju. Sesje zwyczajne zwołuje przewodniczący sejmiku, nie rzadziej niż raz na kwartał. Sesje nadzwyczajne zwołuje przewodniczący sejmiku na wniosek radnych.

Przewodniczącego wybiera sejmik w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów. W tym samym trybie wybierani są wiceprzewodniczący, a ich liczba nie może przekroczyć trzech. Kompetencje przewodniczącego i wiceprzewodniczącego są identyczne jak ich odpowiedników w radzie gminy i powiatu. Sejmik województwa ze swego grona powołuje komisje stałe i doraźne do wykonywania określonych zadań. Obligatoryjnie powołuje sejmik komisję rewizyjną, przy pomocy której sprawuje kontrolę nad działalnością zarządu oraz wojewódzkich jednostek organizacyjnych.
Zarząd województwa składa się z pięciu osób. W skład zarządu wchodzą: marszałek, jego jeden lub dwóch zastępców oraz pozostali członkowie zarządu. Marszałek ma podobne kompetencje jak przewodniczący zarządu gminy lub zarządu powiatu. Marszałek może podejmować działania za zarząd w sprawach niecierpiących zwłoki, co czyni go organem wykonawczym. Marszałek jest zwierzchnikiem w stosunku do pracowników urzędu marszałkowskiego. Uchwały zarządu zapadają zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy składu zarządu, w głosowaniu jawnym – chyba, że ustawy stanowią inaczej. Marszałek województwa ma głos decydujący w razie równej liczby głosów. Sejmik wybiera zarząd województwa w głosowaniu tajnym. Marszałek województwa jest wybierany bezwzględną większością głosów. Na wniosek marszałka sejmik wybiera pozostałych członków zarządu, w tym wicemarszałka (lub wicemarszałków) zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku. Marszałek województwa oraz pozostali członkowie mogą pochodzić spoza składu sejmiku. Sejmik województwa jest zobowiązany dokonać wyboru zarządu w terminie trzech miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów. Istnieje możliwość odwołania zarządu województwa przed upływem kadencji. Zarząd województwa wykonuje zadania należące do samorządu wojewódzkiego przy pomocy urzędu marszałkowskiego. Wspomagają go wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne.

Bibliografia:
1. Bukowski Z., Jędrzejewski T., Rączka P., Ustrój samorządu terytorialnego. Toruń 2003.
2. Redelbach A., Wstęp do prawoznawstwa. Podstawowe pojęcia nauk o władzy, państwie i prawie. Toruń 2000.
3. Wójtowicz W. (red.) Zarys finansów publicznych i prawa finansowego. Warszawa 2004.